In de dertiger jaren was de ‘Stamboel’ een populair fenomeen onder de Indo-europeanen, Inlanders en Indo-chinezen. Een “variété” toneelgezelschap dat overal in dorpjes en kampongs in voormalig Nederlands Indië optrad. Het orkest vertolkte muziek dat een mengeling is van jazz, klassiek en keroncong zowel vocaal als instrumentaal, was westers van melodie met Indische accenten. Het toneelstuk is een combinatie van ludieke, verdrietige en romantische scènes vertolkt in het typisch Indisch taaltje. Daarnaast was er een hele duidelijke interactie tussen publiek en acteurs.

In het licht van de begin jaren 1900 werd al gauw de Stamboel bestempeld als thuishorend in de “kampong” voor de relatief laag op de maatschappelijke ladder gesitueerde Indische mensen. Daarnaast werd het toen, niet erkend als Indische cultuur. En dus moest alles ‘stiekem’ gebeuren; van het oefenen van het orkest en het toneelgezelschap tot aan het bijwonen van de voorstellingen.

Dit stukje Indische cultuur dat bijna van de aardbodem verdwenen is wordt door Stichting Adinda nieuw leven ingeblazen.

Op 24 november 2007 is op de viering van het 60 jarig bestaan van Pelita een videoclip van de Stamboelvoorstelling vertoond. Op 24 augustus 2008 was de premiere van de DVD&CD van de Stamboelvoorstelling "Onze Eigen Geschiedenis".

De tent is al overvol en er stromen nog steeds mensen naar binnen, terwijl er geen zitplaats meer over is. 

Kom, zie en oordeel zelf, de slagzin heeft meer publiek naar de voorstelling gelokt, dan er zitplaatsen zijn.

Een tweede keer begint het stamboelorkest te spelen. Als de bel weer luid rinkelend klinkt, zet het orkest een slepende wals in. Onder luid gejoel en gejuich en schril gefluit gaat het doek op. Op de bühne staan in twee rijen de twaalf acteurs en vier actrices naast elkaar, die de toeschouwers zingend begroeten. Vervolgens verlaten ze het podium om achter de coulissen te verdwijnen. De voorstelling van hedenavond Ali Baba en de veertig rovers met in de hoofdrol August ‘Guus’ Mahieu, die het stuk zelf geschreven en geregisseerd heeft, begint.

Tussen de akten door brengen twee narren de toeschouwers voortdurend aan het lachen. De potsenmakers zingen tot groot vermaak van het publiek o.a. het typisch Hollands-Maleis rijmpje:

En satoe en satoe en satoe, dat is één,

En batoe en batoe en batoe, dat is steen,

En roti en roti en roti, dat is brood,

En mati en mati en mati, dat is dood.

De boewaja’s op de plankengalerij hebben al een flinke slok op. Ze slaan en stompen elkaar, terwijl ze gieren van het lachen. Een van de vechtersbazen deelt een te harde klap uit en onmiddellijk ontstaat er een vechtpartij. Anderen springen tussenbeide en het opstootje wordt vanavond gelukkig in de kiem gesmoord.

Even voor elven treedt een van de actrices dansend naar voren. Rinkelende belletjes aan de enkels. Heupwiegend kondigt ze een pauze van tien minuten aan. Iedereen haast zich naar buiten voor wat frisse lucht. Voor de dorstige kelen en hongerige magen zijn er hapjes en drankjes verkrijgbaar bij de tientallen kraampjes.

Na de pauze wordt de laatste akte gespeeld. Als de slotscène geëindigd is, gaat het doek omlaag. Een van de acteurs komt voor het voetlicht om de voorstelling van de volgende avond aan te kondigen: Aboe Hassan, een klucht uit Duizend-en-een-nacht. Daarna zet het orkest een wals in en gaat het voorscherm weer op. Enkele acteurs en actrices vormen een tableau vivant. Dan zakt het doek voor de laatste maal en onder de tonen van ‘Wien-Neêrlandsch-bloed’ begeeft het publiek zich naar buiten.

In 1890 kwam August ‘Guus’ Mahieu op het idee een toneelvorm in het leven te roepen, die geheel aansloot bij de smaak van het Indische publiek: deKomedie Stamboel of de Oost-Indische opera. Hij bedacht een theaterstuk dat een ieder uit de Indische samenleving aansprak, boeide en amuseerde: Blanda’s, Indo’s, Chinezen, Hindoestanen, Arabieren, Javanen en Madoerezen.

Om zijn doelgroep te bereiken moest Mahieu het theater en de opera van oost en west tot een harmonieuze synthese van spel, zang, dans, muziek en satire combineren. Het oosterse element van de Komedie Stamboel berustte op de keuze van het repertoire: de verhalen uit de wereldberoemde sprookjesvertellingen ‘Duizend en een nacht’.

De kostuums waren ontleend aan de oosterse klederdracht met zijn vele bonte kleuren en kenmerkten zich vooral door de rode fez en witte tulband, die de acteurs als hoofd-deksel droegen.

Ook koos Mahieu voor een taal die door het gehele publiek begrepen werd: het Maleis. Door haar lieflijke en welluidende klanken, haar kracht en deftigheid leende deze taal zich uitstekend voor voordracht en zang.

Het westerse element liet Mahieu vooral tot uiting komen in de decors, het spel en het orkest. De muziek, zang en dans waren veelal gebaseerd op westerse melodieën, zoals walsen, polka’s, mazurka’s en marsmuziek. Daaraan voegde Mahieu nog bekende Indische wijsjes toe, die hij zo veranderde en arrangeerde dat ze geheel pasten bij het toneelstuk.

Mahieu wist dat hij met een juiste locatie en een sterke rolbezetting, waarvoor hij uit vele jonge talenten in Soerabaja een keuze kon maken, zijn beoogde doel zou kunnen realiseren: een theaterstuk dat een breed publiek zou vermaken.

Met enkele getalenteerde jonge mannen en vrouwen uit zijn woonplaats Soerabaja lukte het August Mahieu een goed acterende groep neer te zetten. Voor het muziek-ensemble, het stamboelorkest, had Mahieu een ruime keuze uit veel muzikaal begaafde jonge mensen. Binnen korte tijd had hij een orkest bijeengebracht, dat alle muziekstijlen beheerste en uitvoerde.

Mahieu huurde een groot woonhuis en richtte het als toneelzaal in. Hij begon met de repetities waarbij hijzelf als regisseur optrad. In besloten kring werden voorstellingen gegeven van o.a. Aladin en de wonderlamp (Aladin bersama lampoe wasiat), Ali Baba en de veertig rovers (Ali Baba dengan empat poeloeh penjamon) en De visser en de geest (Penangkap ikan dengan soeatoe Djin).

De eerste voorstellingen waren nog niet geschikt om openbaar vertoond te worden.

Pas na langdurige repetities en vele try-outs voor eigen kring werd het publiek toegelaten tot de voorstellingen. Aanvankelijk gratis, maar toen het spel minder stijfjes was en steeds vlotter ging, werd er entreegeld geheven.

Al spoedig nam de belangstelling van het publiek voor de Komedie Stamboel toe en was August Mahieu een bekende Indo geworden. Binnen enkele maanden was de Oost-Indische opera of Komedie Stamboel, kortweg Stamboel, een begrip geworden in heel Indië.

De hoofdlijnen van het stuk voor de Stamboel revival heeft als titel:

Annelene Linteloo, een hele bekende Nederlandse scriptschrijfsters, heeft de hoofdlijnen van een werkbaar script gerealiseerd.
De muziek t.b.v. het Stamboel theater bestaat uit stukken van de begin jaren 1900 met bewerkingen door Jules Makadoero, Frank Ong, eigen composities van Ed Brodie en een aantal modernere stukken.
De groep Challenge heeft de muziek productie verzorgd waarbij natuurlijk de schitterende Stamboel theme song als openingsnummer is genomen. De background soundtrack is door Frank Ong gecomponeerd en René Rovers heeft het camerawerk en de filmeditting voor zijn rekening genomen.

Henk Beijen opende de middag, begroette en bedankte het publiek voor hun aanwezigheid en daarna riep hij de voorzitter van Stichting Adinda, Frank Ong.

Frank begroette de Ambassadeur voor Indonesië in Nederland dhr. Fanny Habibie, Danny Jozal voorzitter van de Duitse Kamer van Koophandel in Indonesië en Producer van Indonesische zang artiesten, Tantowi Yahya de bekende Indonesische Tv-presentator en (country) zanger, Ilonka de Ridder namens het Indisch Herinneringscentrum te Bronbeek en uiteraard alle aanwezigen op die mooie ‘middag première’.

Na een minioptreden van Ed Brodie, Nadine Mambo en Stefan Sonneville, bedoeld als een soort live-inleiding, gingen de spots uit en de voorstelling “Onze eigen geschiedenis” begon.

Het was heel stil in de zaal, maar vervolgens hoorde je eerst het lachen in de zaal en daarna zag je sommige heren hun tranen drogen achter hun brilglazen en neus snuitende dames. Er heerste soms een akelige en emotionele spanning om opeens was het weer tijd om te lachen. Zo ging het de voorstelling door, kortom voor ons een bewijs dat deze Stamboel DVD een combinatie van spanning, emotie, grappen, zang en muziek weergeeft.

In de pauze gingen de gasten naar de foyer waar er gedronken kon worden en snacks konden eten en heel snel naar het toilet kunnen gaan terwijl de The Challenge zorgde voor aangename muziek. 

De bel rinkelde weer en de aanwezigen stroomden weer naar binnen. De voorstelling begon en het werd weer heel rustig in de zaal. Velen konden hun tranen niet bedwingen vooral bij de scene waar de 2e wereldoorlog begon. Af en toe hoorde je wat commentaar en gemurmel zoiets van; aduh die man is gemeen hoor of oh kassian hoor. 

Tegen het einde kwamen Stefan en Nadine de bühne op om hun live inleiding nu te beëindigen en maakten zij van gelegenheid gebruik om alle acteurs, actrices en figuranten naar voren te roepen. 

Frank bedankte de artiesten voor hun geweldige bijdrage en het publiek voor hun komst naar het CKC Theater. Naast de speciale uitgenodigde gasten, bedankte Frank ook de oudste vrouwelijke gast uit Bergen op Zoom, een dame van 92 jaar oud die de Stamboel tijdperk nog had mee gemaakt en het was niemand anders dan mijn eigen lieve moedertje. 

Uiteraard kregen alle aanwezigen ‘hun’ DVD mee naar huis en heel gemoedelijk en keurig liep het publiek de zaal uit richting de foyer.

In de foyer konden alle gasten genieten van de heerlijke Nasi Kuning met bijbehorende bijgerechten. De Nasi Kuning was bedoeld als een gezamenlijke “slametan”. Heerlijk was het en alle gasten genoten opnieuw maar dan nu het inwendige! 

‘The Challenge’ speelde op z’n best en natuurlijk is Tantowi weer de klos, maar hij zelf vond het ook leuk om een zang bijdrage te leveren en hij zong: “Aryati”.

De Indonesische ambassadeur dhr. Habibie riep me om naast hem te zitten en complimenteerde mij voor mijn acteer prestaties en zei: ”Je moet naar Indonesië, jij moet daar in een film meespelen! En nog wat anders als de Engelse vertaling klaar is, wil je dan 2 exemplaren naar mij persoonlijk toesturen? Ik wil er voor zorgen dat deze DVD op de Indonesische TV zal worden vertoond, want ook heel veel Indonesiërs weten niet veel van deze Indische geschiedenis af. “ Heel subtiel bedankte ik de Ambassadeur voor zijn complimenten en wenste hem nog een gezellige middag toe.

Deze zondagmiddag bleef gezellig, de mensen gedroegen zich als één grote familie. Eén familie met dezelfde achtergrond en met het zelfde gevoel in hun harten.

Ed bedankte de band voor hun geweldige muziekbijdrage en het publiek voor hun aanwezigheid, tijd en belangstelling. We gaan pas naar huis als jij voor ons een liedje zingt!” : zei Indah tegen me.

Daar stond ik dan ¬met een microfoon in m’n handen en kon dus niet weigeren. Ik zong toen “Your Cheatin Heart” voor het publiek en begeleid door de band. Het waren inderdaad de laatste tonen op die geslaagde, gezellige en onvergetelijke Première DVD voorstelling op die mooie warme stralende zondag, op 24 augustus 2008 en georganiseerd door Stichting Adinda. Kortom een mooie zondag om nooit te vergeten!

Ed Brodie, Zoetermeer.

We (Ed & Frank Ong) hadden minstens een jaar intens samengewerkt om de DVD rond te krijgen. Nadat alle opnames rond waren inclusief de generale repetities kwam nog de laatste stap. Het bewerken en editen van de opnames. Zeker 6 maanden lang en elke dag togen Ed & ik naar René Rovers (cameraman en filmeditor) om gezamenlijk de film door te nemen en aan te geven wat eventueel veranderd moest worden. Ook René was heel sterk gefocust op de beelden om de kwaliteit te verbeteren. Ik weet nog heel goed dat we bij René thuis de opnames maakten van “het scheuren van de Nederlandse vlag” bij het Oranjehotel in Surabaya. Voor ons alle drie een vrij emotionele gebeurtenis. 

Het proces van afronden van de film ging af en toe gepaard met heftige discussies tussen ons drieën. Het kan natuurlijk niet anders als je gedrieën zo fanatiek bezig bent. Gelukkig kwamen we er altijd uit al was het soms met het houden van een “plas” pauze. Ik vond het ook verassend dat uit de discussies juist de mooiste ideeën ontstonden. 

De Stamboel artiesten belden regelmatig met de vraag wanneer de DVD nou rond zou komen. Voor vele van hen duurde het wachten op de release van de DVD relatief lang natuurlijk. 

Gedrieën (Ed, René en ik) hadden we afgesproken dat we pas zouden stoppen als we alle drie tevreden waren met het eindproduct. 

Tijdens de voorstelling zaten Ed & ik op de trap zo ongeveer 3 treden van beneden. De trap is bedoeld om bij de bovengelegen rijen stoelen te komen.

Toen het donker werd en de voorstelling begon keken we elkaar aan en zowat gelijktijdig begonnen de tranen over onze wangen te rollen. Spanning, emotie, opluchting maar vooral een euforisch gevoel overviel ons. Nooit gedacht dat we dit Stamboel project konden realiseren. We waren immers jarenlang aan het “luchtkastelen bouwen” om een keer de Stamboel uit te kunnen voeren. Op een gegeven moment omhelsden we elkaar en mompelde Ed “Wah boleh Mék, hoe kan dit eigenlijk”. Met die opmerking bedoelde Ed, dat hij nog steeds verbaasd was dat we dit konden realiseren. Ik antwoorde hem “klopt Mék, onze gezamenlijke productie”. 

In The Making of Stamboel part 1 en part 2 op ons YouTube kanaal is de toelichting van Ed en Frank te beluisteren.